WASSERÖLMÜHLE AUS DAMAŠEK
Standort: Damašek, Teil der Gemeinde Pustá Rybná / Bezirk Svitavy
Datierung: 19. Jahrhundert
Art der Umsetzung: Übertragung
Die Ölmühle war Teil eines Bauernhofes. Ihre erste erhaltene schriftliche Erwähnung stammt aus dem Jahre 1837, obwohl das Anwesen bereits im 18. Jahrhundert in Damašek stand. Es handelt sich um eine für die Region der Böhmisch-Mährischen Höhe typische Ölmühle, in der die Zerkleinerung von Leinsamen oder anderen ölhaltigen Samen durch Wasserkraft betrieben wurde. Das Oberwasser-Wasserrad trieb über ein kleineres Kammrad vier Stampfen aus Eichenholz an, die den Leinsamen zerkleinerten. Die Ölpressung erfolgte durch Anziehen einer massiven Eichenpresse mithilfe eines Rades mit Griffen zum manuellen Drehen. Das Öl wurde zum Kochen verwendet, und zwar höchstens drei Monate lang. Deshalb pressten die Bauern mindestens viermal im Jahr. Danach wurde das Öl zur Beleuchtung, für Anstriche, das Schmieren technischer Geräte oder zur Herstellung von Farben verwendet. Der letzte Ölmann, Daniel Lopour, presste Leinsamenöl bis 1936. Die Familie Lopour nutzte die Wasserkraft auch zum Antrieb landwirtschaftlicher Maschinen – einer Dreschmaschine, einer Schrotmühle oder einer Kreissäge. Nach dem Zweiten Weltkrieg baute Herr Lopour die Ölmühle teilweise ab und lagerte die Stampfen und die Presse auf dem Dachboden. Das Wasserrad und die Getriebe konnte er erhalten und trieb damit bis 1965 landwirtschaftliche Maschinen an.
OLEJARNIA WODNA ZE WSI DAMAŠEK
Lokacja: Damašek, część miejscowości Pustá Rybná /powiat Svitavy
Datowanie: XIX wiek
Sposób realizacji: translokacja
Olejarnia była częścią zagrody. Pierwsza wzmianka pisemna o olejarni pochodzi z 1837 r., aczkolwiek zagroda stała we wsi Damašek już w XVIII wieku. Chodzi o olejarnie typową dla regionu Wyżyny Czesko-Morawskiej, produkującą olej z siemienia lnianego albo innych nasion za pomocą siły wodnej. Koło wodne nasiębierne napędzało za pomocą mniejszego koła palczastego cztery dębowe stępy, które miażdżyły siemię lniane. Samo prasowanie oleju odbywało się za pomocą dużej dębowej prasy ręcznej, wyposażonej w uchwyty do obracania. Olej był używany do gotowania przez okres maksymalnie trzech miesięcy. Ze względu na to gospodarze prasowali olej co najmniej cztery razy w roku. Olej był przeznaczony także do świecenia, malowania, smarowania urządzeń albo do produkcji farb. Ostatni producent oleju z siemienia lnianego Daniel Lopour pracował do 1936 r. Rodina Lopourów wykorzystywała siłę wody do napędu maszyn rolnicznych – młocarni, śrutownika albo piły tarczowej cyrkularki. Po II wojnie światowej pan Lopour olejarnię częściowo zdemontował, umieszczając kolumny i prasę na strychu. Koło wodne i przekładnie napędzały maszyny rolnicze do 1965 r.
